Güneş ışınlarının zararları nelerdir?
Güneşin zararlarından biri olarak söylenenlerden biri UV ışınlarıyla oluşabilecek cilt kanserleridir. Tıp dünyasında, güneşle oluşabilecek kanser tartışmalı bir konudur. Firmalar kanserle korkutsa bile açıklanan bilimsel verilere göre bir ömür boyunca güneş ışığına maruz kalma yüzünden kanser olma olasılığı açık tenlilerde yüzde 2.6, esmer tenlilerde 0.6 ve siyahilerde de 0.1 olduğu görüldü.
Güneşle beraber en zararlı etki güneş yanıklarıdır. Özellikle öğlen sattlerinde 1-2 saat güneşe maruz kalmak yanıklara neden olabilir. Bu yanıkların kişinin ten rengiyle ve güneşe maruz kalınan saatle doğrudan ilişkilidir. Güneş yanıkları derinin kızarması şeklinde görülebileceği gibi ciltte su toplamış yaralar şeklinde de görülebilir.
Güneş kremi denilince kullanılan terimler spf, filtreler derken kafamız oldukça karışıyor. Bu kadar çeşidin içinde de cildimize uygun kremi seçebilmek bir hayli zor oluyor. Gelin beraber terimleri tanıyalım:
SPF nedir?
SPF, güneşin zararlı ışınlarından biri olan UVB ışınını ürünün ne kadar süre ve oranda engellediğini gösteren hesaplamadır. En basit ifadeyle, güneşe maruz kalma sonrası kızarıklık oluşma süresini kaç kat uzattığını ifade eder.
Örneğin; güneş koruyucu kullanmadan 10 dakika içinde kızarıklık gelişen kişide, SPF 15 değerinde ürün kullanıldığında bu süre 150 dakikaya uzamaktadır.
SPF değerinin artması koruma süresini büyük oranda arttırırken, koruma oranında küçük farklar sağlar. SPF 15 olan bir ürün %93 koruma sağlarken, SPF 30 %96.7, SPF 40 %97.5 koruma sağlar.
SPF değeri, UVA ışınları için bir koruma değeri değildir. Sadece UVB ışınlarından koruma değerini gösterir.
UVB ve UVA ışınları nedir?
UVB: Cilt üzerinde leke, kızarıklık, yanık ve tahrişten sorumlu olan ışınlardır. Güneş ışınlarının %1-10’unu oluşturur.
UVA: Yeryüzündeki canlılara ulaşan ultraviyole ışınlarının %98’i UVA’dır. Ciltte dermiş tabakasına kadar ulaşabilir. Zararlı serbest radikallerin oluşumu, DNA hasarı, erken yaşlanma, hücre yapısını bozma, kansere zemin hazırlama gibi etkileri bulunur. Güneş ışınlarının %90-99’unu oluşturur. Camdan ve sudan geçer. Saat, mevsim ve coğrafi farklılıklar gözetmez.
Filtreler
Güneş koruyucu ürünler, fiziksel filtreliler ve kimyasal filtreliler olmak üzere iki grupta sınıflandırılabilir.
Fiziksel filtreler; Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından onaylanan iki fiziksel (mineral-tabanlı) filtre vardır; Çinko Oksit (ZnO) ve Titanyum Oksit (TiO2).Bu iki sistem arasında Çinko Oksit, FDA verilerine göre hem UVA hem de UVB de koruma sağlayan tek güneş kremi bileşeni UV-filtredir.
Çinko Oksit ve Titanyum Dioksit gibi fiziksel filtreler, bariyer oluşturarak ışınları deriden saçma ve yansıtma yoluyla etki sağlar. Hem UVA hem de UVB ‘ye karşı çok etkilidirler. Büyük partikülleri nedeniyle cilt tarafından emilmemesi ve tahriş edici olmamaları nedeniyle son derece güvenilirdirler.
Kimyasal Filtreler; Cilt tarafından emilir, UVA ve UVB ışınlarını absorbe ederek cilde penetrasyonunu azaltırlar. Kremlerde fiziksel filtrelerden daha ince, sürümü kolay ve pürüzsüz bir yapı sağlarlar. Kimyasal filtreler, ciltten emilip dolaşım sistemine katılabildikleri için, potansiyel risk taşıyabilir; alerjik, toksik reaksiyonlara ve hormonal değişikliklere neden olabilir.